Kagyz nireden gelýär?

Gadymy Hytaýda Cai Lun atly bir adam bardy.Ordinaryönekeý daýhan maşgalasynda dünýä indi we çagalygyndan ene-atasy bilen ekerançylyk etdi.Şol döwürde imperator broşka matasyny ýazuw materialy hökmünde ulanmagy gowy görýärdi.Cai Lun çykdajylaryň gaty ýokarydygyny we ýönekeý adamlaryň ony ulanyp bilmejekdigini duýdy, şonuň üçin kynçylyklary ýeňip geçip, ýerine çalyşmak üçin amatly material tapmagy ýüregine düwdi.

Işi sebäpli, Cai Lunyň halk önümçilik tejribesini synlamak we habarlaşmak üçin şertleri bar.Boş wagtlary, ýapyk gapylaryň aňyrsyndaky myhmanlara sag bolsun aýdýardy we tehniki derňewleri geçirmek üçin hut özi ussahana gidýärdi.Günleriň birinde üweýji daş haýran galdyrdy: bugdaý dänesini una üwäň, soňam uly çörekleri we inçe krepkalary ýasap biler.

 

Ylham alyp, gabygy, kirpikleri, köne balyk torlaryny we ş.m. daş degirmenine ýere goýdy we tort bişirmäge synanyşdy, ýöne şowsuz boldy.Soň bolsa, yzygiderli urmagy talap edip, daş minomda gaty urmak üýtgedildi we ahyrsoňy tozan şlak boldy.Suwa batyrandan soň derrew suwuň üstünde bir film emele geldi.Hakykatdanam inçe krepka meňzeýärdi.Ony ýuwaşlyk bilen gabyň, guratmak üçin diwara goýduň we üstünde ýazjak boldum.Syýa bir bada gurady.Bu, Cai Lunyň iki müň ýyldan gowrak ozal oýlap tapan kagyzy.

Kagyz önümçiliginiň oýlap tapylmagy diňe bir önümçiligiň bahasyny ep-esli peseltmän, köpçülikleýin önümçilik üçin şert döretdi.Hususan-da, gabygy çig mal hökmünde ulanmak häzirki zaman agaç pulpa kagyzy üçin görelde döretdi we kagyz pudagynyň ösmegi üçin giň ýol açdy.

Soňra kagyz öndürmek ilki Hytaý bilen ýanaşyk Demirgazyk Koreýa we Wýetnam, soňra bolsa Japanaponiýa bilen tanyşdyryldy.Southuwaş-ýuwaşdan Günorta-Gündogar Aziýanyň ýurtlary kagyz öndürmek tehnologiýasyny birin-birin öwrendiler.Pulpa esasan kenep, rattan, bambuk we sypal süýümlerinden alynýar.

Soň bolsa, hytaýlylaryň kömegi bilen Baekje kagyz ýasamagy öwrendi we kagyz öndürmek tehnologiýasy Siriýada Damaska, Müsürde Kairde we Marokkoda ýaýrady.Kagyz önümçiliginiň ýaýramagynda araplaryň goşandyny äsgermezlik edip bolmaz.

Europeewropalylar kagyz öndürmek tehnologiýasy barada araplaryň üsti bilen öwrendiler.Araplar Europeewropada Ispaniýanyň Sadiva şäherinde ilkinji kagyz fabrigini döretdiler;soň Italiýada ilkinji kagyz fabrigi Monte Falkoda guruldy;Roýyň golaýynda kagyz fabrigi döredildi;Germaniýa, Angliýa, Şwesiýa, Daniýa we beýleki iri ýurtlaryň hem öz kagyz senagaty bar.

Ispanlar Meksika göçenden soň, ilki bilen Amerika yklymynda kagyz fabrigini döretdiler;soň ABŞ bilen tanyşdylar we Filadelfiýanyň golaýynda ilkinji kagyz fabrigi döredildi.Geçen asyryň başynda Hytaýyň kagyz önümçiligi bäş yklymyň hemme ýerine ýaýrady.

Kagyz ýasamak "dört beýik oýlap tapyşyň biridirgadymy hytaý ylym we tehnologiýasy (kompas, kagyz öndürmek, çap etmek we ýarag) we alyş-çalyşlar dünýä taryhynyň gidişine uly täsir etdi.

Cai Lunyň öňki rezidensiýasy Hytaýyň Hunan şäheriniň Leýang şäheriniň demirgazyk-günbataryndaky Kaizhou şäherinde ýerleşýär.Yklymyň günbatarynda “Cai Lun” memorial zaly bar, gapdalynda Cai Zichi bar.Hytaýa baryp görmäge hoş geldiňiz.

Serediň, okanyňyzdan soň kagyzyň nireden gelýändigine düşünýärsiňiz, şeýlemi?